Van veel reguliere behandelingen weten we niet wat de werkzame ingrediënten zijn. Zo kan het effect van een placebopil even groot zijn als bijvoorbeeld een antidepressivum of pijnstiller. De effecten van veel behandelingen worden dan ook voor een deel verklaard door andere factoren dan het middel of de behandeling zelf. Bijvoorbeeld: het vertrouwen dat de behandelaar uitstraalt, de verwachting van een patient en eerdere ervaringen van de patient met een behandeling. 

Met deze bevindingen wordt echter nog nauwelijks rekening gehouden. Dit terwijl we met behulp van deze kennis de behandelingen kunnen optimaliseren en tegelijkertijd mogelijke nadelige gevolgen van behandelingen (zoals risico’s of bijwerkingen) kunnen verminderen. 

In deze lezing zal de rol van deze factoren voor gezondheid en ziekte, zoals die bij het placebo effect een rol spelen, worden behandeld. Hierbij zal ook vooral aandacht worden besteed aan de mogelijkheid om via psychologische processen direct lichamelijke processen, zoals het immuunsysteem, te beïnvloeden. Tevens wordt een inkijk gegeven welke innovatieve behandelingen hiervoor momenteel ontwikkeld worden. 

Na afloop van deze lezing: 

• heeft u inzicht in de werking van placebo en nocebo effecten voor de klinische praktijk;
• begrijpt u de psychologische en neurobiologische mechanismen van placebo en nocebo effecten;
• heeft u geleerd over de therapeutische technieken waarmee het placebo effect optimaal in de praktijk ingezet kan worden en hoe nocebo effecten voorkomen kunnen worden.

Hardnekkige (therapieresistente) depressies vormen een groot probleem voor patiënten, hun naasten, behandelaren en voor de volksgezondheid in het algemeen. Het ontwikkelen van nieuwe en meer effectieve behandelingen heeft daarom hoge prioriteit. In dat kader is er toenemend belangstelling voor de effecten van psychedelica.

Het Universitair Centrum Psychiatrie in Groningen doet studie naar de behandeling met orale ketamine bij patiënten met therapieresistente depressieve stoornis. Daarnaast wordt er onderzoek verricht naar de effectiviteit, veiligheid en optimale dosering van psilocybine (ingrediënt van paddo’s).

In deze lezing wordt kort stilgestaan bij de geschiedenis van beide stoffen. Vanuit de meest recente literatuur wordt de mogelijke relevantie van psychedelica voor toekomstige behandelingen en de mogelijke bijwerkingen besproken.

Na afloop van deze lezing:

• heeft u een overzicht van mogelijke gunstige effecten van ketamine en psilocybine bij depressie;
• begrijpt u ook de eventuele risico's en schadelijke effecten van deze psychedelica;
• heeft u kennis van de laatste stand van zaken in de wetenschap over de inzet van psychedelica bij therapieresistente depressie.

De vereniging van specialisten ouderengeneeskunde, Verenso, heeft in 2018 de herziene richtlijn “probleemgedrag bij mensen met dementie“ uitgebracht. De belangrijkste boodschap is te analyseren waar het probleemgedrag uit bestaat, voor wie het een probleem is, welke factoren er aan ten grondslag kunnen liggen en wat de onderhoudende factoren zijn. In de dagelijkse praktijk worden psychofarmaca te frequent, op onjuist indicatie en te langdurig voorgeschreven. De richtlijn geeft een overzicht van beperkte effectiviteit van psychofarmaca, en van de eveneens beperkte effectiviteit van niet-medicamenteuze interventies. Psychiaters komen deze doelgroep vaak tegen in hun rol als consulent of als achterwacht en dienen kennis te hebben van de beperkte rol van psychofarmaca bij probleemgedrag bij mensen met dementie.

Na afloop van deze lezing;

• weet u wat u moet doen voordat u psychofarmaca voorschrijft bij gedragsstoornissen bij dementie;
• hebt u inzicht in wanneer u wel psychofarmaca kan voorschrijven voor deze indicatie (en vooral wanneer niet);
• kent u de belangrijkste psychofarmaca voor deze indicatie en hun beperkte effectiviteit.

Laboratoriumonderzoek kan de uitkomst van een behandeling enorm bepalen. In deze workshop laat Niels Jonker zien hoe laboratoriumdiagnostiek een behandeling kan beïnvloeden en waarom psychiaters anders naar het lab moeten kijken dan huisartsen en specialisten. Dit wordt gedaan aan de hand van casuïstiek uit uw dagelijkse praktijk. Tot slot worden tips gegeven om efficiënter met lab-uitslagen om te gaan.

Na afloop van deze workshop: 

• kunt u laboratoriumresultaten beter op waarde schatten;
• weet u wanneer een afwijkende uitslag betekent dat u moet handelen en wanneer juist niet; 
• herkent u een foutief afwijkend lab door pre-analytische factoren;
• weet u hoe om te gaan met de veel voorkomende diagnostische uitdagingen in de psychiatrie. 

Angststoornissen zijn - in verhouding tot frequentie van voorkomen - relatief weinig onderzocht. Ze worden regelmatig als 'niet zo ernstig' en 'niet zo invaliderend' afgedaan. Helaas is niets minder waar; angststoornissen kunnen een belangrijke rol spelen in het ontstaan en onderhouden van klachten en kunnen leiden tot therapieresistentie, zeker wanneer zij onvoldoende worden aangepakt.

Na afloop van deze workshop:

• Kent u de verschillende stappen die mogelijk zijn bij de medicamenteuze behandeling van angststoornissen, en ook een aantal augmentatiestrategieën;
• Weet u wanneer het wel en geen zin heeft om medicamenteus te behandelen;
• Begrijpt u wat de grenzen zijn van farmacotherapie bij angststoornissen.

Lithium is de eerste keus stemmingsstabilisator voor patiënten met een bipolaire stoornis. De eliminatie van lithium geschiedt via de nieren en het gebruik van lithium is geassocieerd met een verslechtering van de nierfunctie. In deze workshop wordt stilgestaan bij de achteruitgang van de nierfunctie bij (langdurig) lithiumgebruik. Daarbij wordt ingegaan op wat de klinische relevantie van deze achteruitgang is voor de praktijk.

Na afloop van deze workshop:

• kent u het eliminatieproces van lithium door de nieren;
• heeft u kennis van klinisch relevante bijwerkingen van de nier(functie) door (langdurig) lithiumgebruik;
• bent u in staat om een overwogen keuze te maken wanneer nierfunctiedaling optreedt bij patiënten die lithium gebruiken.

De diagnostiek van de bipolaire stoornis bij kinderen en jeugdigen is ingewikkeld en het bestaan ervan is zelfs voor een deel omstreden. De visie op de bipolaire stoornis bij jeugdigen verschilt tussen Europa en de VS. In deze workshop zullen de transatlantische verschillen, de diagnostiek en de behandeling aan de orde komen.

Na afloop van deze workshop:

• kunt u de bipolaire stoornis bij jeugdigen onder de 18 jaar herkennen;
• weet u hoe deze te behandelen;
• begrijpt u de controverses over dit onderwerp.

In september 2018 is in samenwerking met huisartsen (NHG), apothekers (KNMP), patiënten (MIND) en psychiaters (NVvP) het multidisciplinaire document afbouwen van SSRI's en SNRI's verschenen. In dit document worden aanbevelingen gedaan hoe deze antidepressiva af te bouwen, met als doel de kans op onttrekkingsverschijnselen zo klein mogelijk te houden, zonder dat voor elke patiënt een overmatig conservatief schema wordt voorgesteld. In deze workshop wordt praktisch uiteengezet hoe in samenspraak met de patiënt, op grond van (vooraf te bepalen) risicofactoren, een beleid kan worden opgesteld.

Na afloop van deze workshop: 

• heeft u kennis over de verschijnselen die horen bij onttrekking van SSRI's en SNRI's;
• heeft u praktische handvatten hoe in te schatten of onttrekkingsverschijnselen bij het afbouwen een rol kunnen gaan spelen;
• begrijpt u de rationale achter het geleidelijk, niet-lineair afbouwen van deze antidepressiva;
• heeft u een concreet idee hoe in samenspraak met de patiënt een beleid te vormen rond het afbouwen van antidepressiva.

Binnen de psychiatrie komen er nu, zeker in vergelijking met een decennium geleden, relatief weinig innovatieve geneesmiddelen op de markt. De innovatieve middelen die op de markt komen, worden bovendien vaak voor zeer specifieke indicaties geregistreerd, wat de meerwaarde voor de praktijk beperkt. In deze workshop bespreken we deze aankomende nieuwe middelen, die vaak gebaseerd zijn op het werkingsmechanisme van de middelen die nu al beschikbaar zijn. Zo worden de voor- en nadelen van deze medicijnen voor de dagelijkse praktijk in kaart gebracht.

Na afloop van deze workshop: 

• kunt u inschatten of de nieuwe middelen relevant zijn voor u;
• kent u de voor- en nadelen van het registratieproces van geneesmiddelen voor de dagelijkse praktijk;
• bent u in staat de werking en bijwerkingen van nieuwe middelen te voorspellen aan de hand van het werkingsmechanisme.

Er is veel aandacht voor het gebruik van DNA-analyse ter verklaring van bijwerking op psychotrope medicatie, danwel als uitgangspunt om een gepersonaliseerde startdosering te kunnen adviseren.

Wat zijn nu precies de voordelen van het gebruik van farmacogenetica binnen de psychiatrie? En waar zitten de beperkingen? Hoe verhoudt het zich tot bloedspiegelmetingen? Hebben we farmacogenetica überhaupt wel nodig?

Ron van Schaik en Christiaan Vinkers gaan met elkaar, en met u, in discussie over de zin en onzin van farmacogenetica. Hans Mulder (dagvoorzitter en hoofdredacteur Psyfar) modereert het debat.