Welkomstwoord door de dagvoorzitter.

In deze lezing gaat Nienke Vulink in op het expertisegebied psychodermatologie: het raakvlak tussen de disciplines dermatologie, psychiatrie en psychologie. Eerst wordt ingegaan op hoe huid en brein anatomisch verbonden zijn. Daarna volgt een overzicht van de deelgebieden binnen de psychodermatologie: (1) primaire psychiatrische ziektebeelden die zich presenteren bij de dermatoloog; (2) dermatologische ziektebeelden met een hoge psychiatrische comorbiditeit; (3) dermatologische medicatie die psychiatrische beelden kan veroorzaken en vice versa.

Na een paar jaar van betrekkelijke stilstand zijn er weer spannende ontwikkelingen gaande in de psychofarmacologie. Het concept van de snelwerkende antidepressiva zoals ketamine is inmiddels geaccepteerd, en in verband met de bijwerkingen daarvan worden er nu ook selectievere NMDA-receptor antagonisten ontwikkeld. De serotonerge psychedelische middelen zoals dimethyltryptamine (DMT) en psilocybine brengen na een enkele dosering unieke herseneffecten teweeg die blijvende veranderingen in gedrag en emotieregulatie tot gevolg kunnen hebben. Omdat deze 5-HT2a agonisten in preklinische experimenten neuroplasticiteit en dus leervermogen kunnen bevorderen, is het idee ontstaan dat de hersenen met dergelijke stoffen “vatbaarder” kunnen worden gemaakt voor de mogelijk corrigerende invloed van psychotherapie. Tenslotte bereiken de zogenaamde orexine-antagonisten mogelijk de praktijk in de komende jaren. Orexine is een neuropeptide-neurotransmitter die een directe fysiologische rol speelt in processen zoals dag-nachtritme, waakzaamheid en beloningsgevoeligheid. De orexine receptor antagonisten (zoals suvorexant en seltorexant) worden daarom momenteel onderzocht voor de behandeling van onder anderen slaap-waakritmestoornissen en angst.

ADHD komt bij 3-5% van de bevolking voor en gaat gepaard met een breed scala aan zowel psychiatrische als somatische comorbiditeit. Na psycho-educatie vormt farmacotherapie van zowel ADHD als comorbiditeit een belangrijke basis voor de behandeling, die wordt gevolgd door (digitale) coaching, cognitieve therapie, ev. andere psychotherapie en chronotherapie.

Alle onderdelen van de behandeling komen aan bod waaronder het lichamelijk onderzoek, het monitoren van bloeddruk, pols en gewicht bij stimulantia, therapietrouw, combinaties met medicatie voor veel voorkomende comorbiditeit, chronotherapie voor late slaap en winterdepressie, stimulantia bij ouderen, alsmede aandacht voor behandeling van hormonale stemmingswisselingen bij vrouwen met ADHD gedurende de levensloop.

Rationeel voorschrijven van antipsychotica lijkt vanzelfsprekend, maar dat betekent niet dat dit in de praktijk meestal gebeurt. Na het inzetten van klassieke of moderne antipsychotica eist clozapine een plaats in de behandeling op, en als dat ook niet helpt, dan zijn er nog aanvullende acties rationeel. De keuzes die daarbij gemaakt worden, vooral als het gaat om de diverse antipsychotica, zijn te maken op basis van argumenten. Vooral bijwerkingen bepalen die keuzes, want dat is waarin antipsychotica het meest verschillen. Over doseringen is steeds meer bekend. Nuttig om ook daar bij stil te staan. In de vorm van een interactief referaat wordt u bijgepraat, en er zal ruimte zijn voor vragen en casuïstiek, waarbij een discussie met elkaar de beste ideeën kan genereren.

Aan de hand van verschillende casussen van haar spreekuur psychodermatologie zal Nienke Vulink met de toehoorders interactief ingaan op de symptomen, differentiële diagnose, oorzaken en behandelmogelijkheden van deze ziektebeelden. Voorbeelden die o.a. aan de orde komen zijn de infestatiewaan, morfodysfore stoornis, excoriatiestoornis en dermatitis artefacta.

Stemmingsstabilisatoren vormen de hoeksteen van de behandeling voor de bipolaire stoornis. Deze psychofarmaca zorgen ervoor dat patiënten behandeld kunnen worden voor episodes die kunnen optreden, tegelijkertijd vormen ze bescherming tegen recidieven. Een effectieve stemmingsstabilisator vinden met weinig bijwerkingen kan soms een uitdaging zijn. Bovendien, eenmaal gevonden, rijzen er andere vragen waaronder: Hoe hoog doseren? Hoe lang dient het gegeven te worden? Maar ook monitoring is een vraagstuk rondom stemmingsstabilisatoren. In deze interactieve workshop zullen deze punten aan bod komen, waarbij er tevens ruimte is voor casuïstiek. Ook zullen de nieuwste inzichten met betrekking tot stemmingsstabilisatoren besproken worden.

Nieuwe psychoactieve stoffen (NPS) worden toenemend gebruikt in Nederland. Voor gebruikers zijn de makkelijke beschikbaarheid, de lage prijs en de beperkte detecteerbaarheid bij drugsscreening in urine belangrijke overwegingen. In deze workshop bespreken we de meest recente ontwikkelingen op de NPS-markt. Daarnaast wordt u bijgepraat over toxicokinetiek- en dynamiek, diagnostiek, belangrijke toxidromen en antidota. Natuurlijk maken we de vertaling naar de klinische praktijk, en bespreken we veelvoorkomende intoxicaties.

Designer drugs zijn een ‘hot-topic’: van 3-mmc verslaving naar de ‘zombie-drug’ flakka of zelfs ‘gaten’ in je lichaam door crocodil, afgaande op het aantal schreeuwende nieuwskoppen worden we overspoeld door een reeks aan nieuwe, uiterst gevaarlijke ‘drugs’. Maar wie gebruikt er nou een middel waar je gaten van in je lijf krijgt? In deze workshop gaat Glenn Dumont in op de farmacologische aspecten van designer drugs, maar vooral ook hoe deze categorie middelen tot stand komt, wie ze gebruiken en waarom dat soms tot hele bizarre beelden kan leiden.

Deelnemers kunnen vragen met betrekkning tot specifieke designer drugs op voorhand opsturen via info@dumontpp.nl. (Een selectie van) deze zullen worden besproken tijdens de workshop.

In deze workshop wordt aandacht besteed aan neurobiologische aspecten van slaapregulatie en verschillende slaapstoornissen. Door middel van casuïstiek en interactie met de deelnemers worden diverse aspecten van de wisselwerking tussen psychofarmaca en slaap vertaald naar de praktijk. Diverse subgroepen psychofarmaca komen aan de orde, zowel wat betreft hun potentie voor behandeling als verstoring van de slaap. Deelnemers krijgen praktische adviezen ten aanzien van de farmacologische aspecten van het behandelen van slaapproblemen in de psychiatrie. Keuzes voor het voorschrijven danwel het afbouwen van slaapmedicatie kunnen vervolgens op de individuele patiënt afgestemd worden, door toepassen van de opgedane kennis van farmacodynamiek en –kinetiek, bijwerkingen en adviezen rond rijvaardigheid.

Antidepressiva worden per jaar aan meer dan 1 miljoen Nederlanders voorgeschreven, hoewel het aantal gebruikers dat maandenlang antidepressiva gebruikt voor depressie aanmerkelijk lager ligt. Sinds 2020 wordt de Richtlijn Depressie (2013) herzien, waarbij in april 2023 de externe commentaarronde zal starten.

In de workshop wordt een samenvatting gegeven door de volgende onderwerpen met u te bespreken: Wanneer is het moment om antidepressiva te starten en wat zijn de eerste keus middelen? Hoe kiest u tussen antidepressiva, wat zijn relevante verschillen en hoe kiest u samen met uw patiënt? En wat doet u als het eerste antidepressivum niet werkt?

In de afgelopen 10 jaar is er op het gebied van farmacotherapie best veel veranderd. Hoewel de herziene versie van de richtlijn Depressie pas eind 2023 volledig geautoriseerd zal zijn, kunt u er in uw dagelijkse praktijk alvast rekening mee gaan houden.

Bij de behandeling van zedendelinquenten is met psychotherapie vaak een goed resultaat te behalen. In die gevallen dat er desondanks een hoog recidiverisico blijft bestaan is aanvullende medicamenteuze therapie mogelijk. Hierbij kan gebruik worden gemaakt van de bekende (bij)werkingen van SSRI’s en antipsychotica op de seksualiteit. De effecten hiervan zijn niet bij iedereen voldoende sterk. Hormonale libidoremming met Androgeen Deprivatie Therapie of drangremmende behandeling met naltrexon kan dan tot een voldoende laag recidiverisico leiden.

ADHD gaat in 80% gepaard met slaapstoornissen, en niet zelden met meerdere slaapstoornissen tegelijk. Slaapstoornissen worden nog veel te weinig onderkend in de psychiatrie in het algemeen. Het meest voorkomend bij ADHD zijn de verlate slaapfase, insomnia, restless legs en slaapapneu. Slaaptekort verhoogt de ernst van ADHD, de kans op (winter)depressie, leidt tot binge eating en overgewicht en ondermijnt het immuunsysteem. Alle reden dus om slaap actief te behandelen in de psychiatrie. Deelnemers ontvangen het Slaapbehandelprotocol bij ADHD van PsyQ.

Angst is typisch een transdiagnostisch fenomeen dat bij veel psychische klachten en aandoeningen een hele belangrijke rol speelt en een evolutionaire basis heeft. Onderzoek naar het aan- en afleren van angst (klassieke en operante conditionering) behoort tot de oudste bezigheden van psychofysiologen, en heeft veel inzichten opgeleverd. Bij de behandeling is zowel farmacotherapie met serotonine heropnameremmers, als exposuretherapie redelijk effectief, met effect sizes varierend van 0.35- tot 1 (Cuijpers et al., 2014; Bandelow et al., 2015). Toch reageert een deel van de patiënten niet of onvoldoende op één van beide behandelingen of hun combinatie. Om die reden is in de afgelopen jaren de belangstelling voor alternatieve behandeling en cognitieve enhancers sterk toegenomen.

In deze workshop geeft Daniëlle Cath een overzicht van de achtergronden van angst, van individuele verschillen in angstrespons vanuit een evolutionair perspectief, en van behandeling van angst. Verder wordt nagegaan wat behandelmogelijkheden zijn als therapie niet aanslaat, en worden mogelijke augmentatie strategieën op een rijtje gezet.